De mythe van het beste pensioenstelsel ter wereld

Recent hoorde ik weer eens iemand beweren dat Nederland het beste pensioenstelsel ter wereld heeft. Nog maar eens deze mythe ontkrachten…
Allereerst: er bestaat helemaal geen officiële ranglijst van beste pensioenstelsels ter wereld. Wel brengt het Australische consultancy bedrijf Mercer sinds enkele jaren een aantal verschillende internationale pensioenstelsels in kaart en publiceert jaarlijks de ‘Melbourne Mercer Global Pension Index’. Deze index wordt vaak aangehaald als ‘officiële lijst van beste pensioenstelsels’. In ieder geval gebeurt dat in Nederland, maar dat is waarschijnlijk omdat volgens deze index Nederland drie jaar lang het beste stelsel had. Bij de eerste editie in 2009 waren de pensioenstelsels van slechts elf landen in kaart gebracht. In 2010 kwamen daar drie landen bij, in 2011 werden het er 16 en bij de editie van 2012 kwam het aantal deelnemende landen op 18, hetgeen overeenkomt met 10% van alle landen van de wereld. De eerste drie jaar werd het Nederlandse stelsel als beste beoordeeld, maar in 2012 kwam nieuwkomer Denemarken met stip op de eerste plaats binnen. Denemarken kreeg als enige land in de lijst een A-rating, een rating die Nederland nooit heeft gehad. Afgelopen week publiceerde Mercer de ranglijst van 2013 waar Mexico en Indonesië de nieuwkomers waren.

Pensioenstelsels kunnen van land tot land enorm verschillen. Dus hoe bepaal je of de Nederlandse appel beter is dan de Chileense peer? Mercer beoordeelt de verschillende stelsels op adequaatheid, houdbaarheid en integriteit, waarbij het eerste element het zwaarst weegt. Adequaatheid wordt voor een belangrijk deel bepaald door de hoogte van de pensioenuitkering. En in Nederland keren wij veel uit. In 2011 werd gemiddeld nog 89,1% van het laatstverdiende salaris als pensioen uitgekeerd. Dat percentage was het op twee na hoogste van Europa: alleen IJsland en Griekenland(!) scoorden hier hoger (bron: OESO rapport ‘Pensions at a Glance 2011’). De hoogte van de pensioenuitkeringen zegt naar mijn mening dan ook weinig of niets over de kwaliteit van het stelsel zelf. Je kunt wel veel uitkeren, maar als er niet voldoende meer binnenkomt, gaat de pot snel leeg. Onderstaand filmpje illustreert dit.

De kwaliteit van een pensioenstelsel moet dus ook vooral beoordeeld worden op grond van de toekomstige verplichtingen. Dat doet het houdbaarheidscriterium in de pensioenbeoordeling van Mercer. Dit is het op één na zwaarst wegende criterium, maar dit zou mijns inziens de belangrijkste indicator van de kwaliteit van een stelsel moeten zijn. Op dit onderdeel is Nederland in 2013 gezakt naar de derde plaats, achter Denemarken en Zweden.

Voor het derde criterium, integriteit, wordt gekeken naar het vertrouwen in het pensioenstelsel. Op dit onderdeel scoorde Nederland in 2012 nog wel het hoogst, maar moet inmiddels Australië boven zich dulden. In de totaalscore is Denemarken opnieuw de winnaar en Nederland behoudt dit jaar met een half puntje verschil nog net de tweede plaats, voor Australië. In dit kader is het aardig om op te merken dat zowel Denemarken als Australië in de tweede pijler overwegend individuele beschikbare premieregelingen kennen. Australië is in 25 jaar tijd geswitcht van vrijwel uitsluitend uitkeringsovereenkomsten naar overwegend (81 procent) beschikbare premieregelingen. De Nederlandse pensioenfondsen blijven echter krampachtig aan collectieve middelloonregelingen vasthouden.

Het zal mij dan ook niet verbazen als Nederland volgend jaar nog verder zakt op de ranglijst van Mercer. Een ranglijst waarop, zoals gezegd, bijna 90% van de landen op de wereld ontbreekt. Hoe zou het zitten met het stelsel van bijvoorbeeld Noorwegen? Of IJsland? Of Nieuw Zeeland? Die landen zijn allemaal niet geselecteerd door Mercer. Vooralsnog heeft het ‘WK pensioenstelsels’ dan ook wel iets weg van een WK korfbal. Of moeten we het vergelijken met een WK kunstrijden? Het betreft immers een jurysport. Een sport waarin Nederland, ook volgens de criteria van Mercer, niet de beste is.